Bəzi insanlar təbii, işlənməmiş və təzə olduğunu düşündüyü üçün çiy südü almağa, bəziləri isə marketlərdə qablaşdırılmış süddən daha qənaətcil olduğuna görə almağa üstünlük verir. Prof. Dr. Ayşe Sesin Kocagöz heç bir istilik müalicəsi olmadan satılan südün istehlakı ilə bağlı bilinməsi lazım olanları açıqlayıb.
E-saglam.az-ın xarici mediaya istinadən verdiyi məlumata görə, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı sağlamlıq risklərinə görə insanlara çiy süd və ya çiy süd məhsullarını (təzə, yumşaq pendir sortları, dondurma, qatıq) belə emaldan keçmədən istehlak etməməyi tövsiyə edir. Ümumiyyətlə, qaynama prosesi ev şəraitində çiy südə tətbiq olunur. “Süddəki mikroblardan gələn mikrobları və toksinləri məhv etmək üçün qaynama müddəti orta hesabla ən azı 15-20 dəqiqə olmalıdır” deyilir.
Çiy süddə Salmonella, E.coli və adları ictimaiyyətə məlum olmayan bir çox digər təhlükəli bakteriyalar ola bilər. Bu virus H5N1 (quş qripi) virusuna yoluxmuş inəklərdən götürülmüş çiy süddə aşkar edilib.
Çiy süd və çiy süd məhsulları (pendir, qaymaq, dondurma və s.) xüsusilə toksoplazmoz infeksiyası baxımından ciddi risk daşıyır, hamilə qadınlara keçdikdə isə körpəyə qalıcı ziyan vurma riski daşıyır. Bu növ qidalar həm də səyahət zamanı yoluxucu xəstəliklər üçün əhəmiyyətli risk yaradır.
Heyvanın sağılmasından südün qablaşdırılmasına və istehlakçıya çatdırılmasına qədər bütün mərhələlərdə mikroblarla çirklənmə riskini aradan qaldıraraq çiy südün sağlamlığa zərər verməməsi üçün soyuq zəncirinə böyük əhəmiyyət verilməlidir. Bu səbəblə süd sağıldıqdan sonra mümkün qədər tez soyuq zəncir sisteminə daxil olmalıdır. Bu müddət ən çox ilk 4 saatdır.
Çiy südün tərkibindəki bakteriyalar çiy süd içən və ya çiy süddən hazırlanmış qidaları istehlak edən hər kəsin sağlamlığına ciddi təsir göstərə bilər. Bəzi insanlar qarın ağrısı, qusma, bəzən qanlı ishal, qızdırma, başağrısı və bədən ağrıları kimi şikayətlərlə çiy süddə olan bakteriyalara görə xəstəliklər yaşasa da, bəzilərində ölümə belə səbəb ola bilir.
Bu şəxslər qrupuna aşağıdakılar daxildir: hamilə qadınlar, 5 yaşınadək uşaqlar, 65 yaşdan yuxarı yaşlılar, immun sistemi zəif olanlar, ürək və böyrək xəstəlikləri və şəkərli diabet xəstələri, İİV infeksiyası və ya orqan transplantasiyası alanlar.
Cəmiyyətimizdə bir çox insanlar pasterizasiyanın südə zərər verdiyini və onun qida dəyərini aşağı saldığını, çiy südün daha təhlükəsiz və daha sağlam olduğunu düşünür. Lakin bu fikrin doğru olmadığını vurğulayan prof. Dr. Ayşe Sesin Kocagöz bunları söylədi:
"Pasterizasiya prosesi süddə olan zərərli mikroorqanizmləri məhv etsə də, bu proseslər zamanı südün qida dəyərində heç bir dəyişikliyə səbəb olmur! Vitamin və qidalı zülal dəyərlərinin azalması narahatlıq doğuracaq qədər əhəmiyyətli deyil. UHT süd, yüksək temperatur tətbiq etməklə çiy südün kimyəvi, fiziki və hissiyyat xüsusiyyətlərində minimal dəyişikliklərə səbəb olur. Bu proses zamanı südün xarab olmasına səbəb ola bilən bütün mikroblar məhv edilir. Yüksək istilik zamanı südün qida dəyərində, məsələn, vitaminlərdə baş verən dəyişikliklər əhəmiyyətsiz dərəcədə azdır. Nəticədə, bu proseslər vasitəsilə mikroorqanizmlər riski aradan qaldırılaraq qida dəyəri qorunur.
Tərcümə: Könül Oruc
